IYAZ ÇİMEN: ‘ HARCAMA LİMİTİ KOYAN İŞLETMELERİ ŞİKAYET EDİN’

Yazılı ve görüntülü medyada yer alan haberlerde İstanbul’da bazı restoranların kişi başı 1500 TL’ye varan harcama limiti uygulaması, tüketicilerin tepkisini çekiyor. Hukukçu meslektaşlarım uygulamanın usulsüz olduğunu belirterek, tüketicilere şikâyet hakkını kullanma çağrısında bulunuyor.
Popüler tatil bölgelerinde eleştirilere neden olan “harcama limiti” uygulaması, İstanbul’daki bazı restoranlarda da hayata geçirildi. Restoranlar, mekâna gelen müşteriler için belirli bir alt harcama limiti koyarak, bu tutarın ödenmesini zorunlu hale getiriyor.
Bazı işletmeler, müşterilerden kişi başı minimum harcama tutarı talep ediyor. Bu tutar bazı restoranlarda 1500 liraya kadar çıkabiliyor. Müşteri sadece bir çay içse bile bu limiti ödemek zorunda bırakılıyor. Kuver ve servis ücretleri tartışmaları sürerken, bu yeni uygulama tüketicilerin tepkisini çekti.
Hukukçu meslektaşlarım, menüde yer almayan böyle bir ücretin talep edilmesinin yasal olmadığını vurguluyorlar. Uygulamanın hem tüketici haklarına hem de eşitlik ilkesine aykırı olduğunu belirten uzmanlar, “Tüketiciler bu durumla karşılaşırsa Tüketici Ticaret Bakanlığı’na ya da Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na şikâyette bulunabilirler” çağrısında bulunuyorlar.
Yetkililer, işletmelerin bu tür uygulamalar için ceza alabileceğini belirtirken, yüksek tutarlardaki limitlerin uygulanmaya devam etmesi vatandaşlar arasında ayrımcılık tartışmalarını da beraberinde getirdi. Satışları canlandırmak için temmuz ortasında indirim kampanyası başlatan bazı restoranlar, şimdi de kapıdan giren müşteriye ‘harcama limiti’ getirdiği şeklinde duyumlar var.
Yani ‘Ne yersen ye hesap bu’ demeye başladılar. Ticaret Bakanlığı’ndan edindiğimiz bilgilere göre, İstanbul’da ‘harcama limiti’ uygulaması yaptığı tespit edilen restoranlara ceza kesildi. Denetimlerin ve çalışmaların sürdüğünü söyleyen Ticaret Bakanlığı yetkilileri, ceza miktarının ise ilerleyen günlerde netleşeceği bilgisini verdi.
Son bir yılda en az yüzde 120 zamlanan menü fiyatları sonrası hem yerli hem yabancı müşterilerini kaybeden bazı restoranlar, satışlarını canlandırmak için yeni bir yol buldu. Geçen hafta vatandaşların sosyal medya üzerinden dile getirdiği tepkilere göre, İstanbul’daki bazı restoranlar müşterilerine ‘harcama limiti’ getirmiş.
Geçen hafta teyit edilemediği için ‘iddia’ şeklinde yayılan bu duruma göre, vatandaş restorana gidip sadece çay veya kahve içse bile 1200 ya da 1500 liralık harcama limitini doldurması isteniyor. Restoranları temsil eden dernekler bunun hâlâ bir iddia olduğunu söyleyip, böyle bir uygulamanın varlığını kabul etmezken; Ticaret Bakanlığı ise İstanbul’daki bazı restoranların bu yola başvurduğunu doğruladı.
Ticaret Bakanlığı yetkililerinden edindiğimiz bilgilere göre, söz konusu iddialar yapılan denetimlerle doğrulandı. Bu restoranlara ceza kesildiği bilgisini de veren Ticaret Bakanlığı yetkilileri, “Ceza miktarı kurulda belli olacak. Çalışmalar ve denetimler devam ediyor” açıklamasında bulundu.
Ticaret Bakan Yardımcısı Mahmut Gürcan da geçen hafta cumartesi günü sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı açıklamada, bu uygulamaların yasal mevzuatla bağdaşmadığına; hem tüketici haklarına hem de hukuki düzenlemelere açıkça aykırı olduğuna vurgu yapmıştı.
Açıklamasında, benzer bir durumla karşılaşan vatandaşların Alo 175 Tüketici Danışma Hattı’na başvuru yapmalarını öneren Gürcan, gelen bildirimler üzerinden söz konusu işletmelerin denetleneceğini bildirmiş ve “Cezai süreçler başlatılacak, bu konuda herhangi bir müsamaha gösterilmeyecektir” demişti.
Bakanlıktan dün edinilen bilgilere göre, Gürcan’ın işaret ettiği denetimlere başlandı ve ilk cezalar kesilmiş oldu. Bakanlığın ilerleyen günlerde söz konusu işletmelere kesilen cezaların miktarını açıklaması bekleniyor. Öte yandan, Ticaret Bakanlığı’ndan teyit edilen bu durumu restoranlar reddetti. Bazı sektör temsilcileri restoranların harcama limiti uygulaması başlattığına dair herhangi bir duyum almadıklarını söylerken; bazıları ise bu uygulamanın genele yayılmadığını aktardı.
Tepki çeken uygulamayı, 25 bin restoranı temsil eden Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TÜRES) Başkanı Ramazan Bingöl “‘Bu uygulamayı şu lokanta yapıyor’ desinler, ceza kesilmesi için uğraşalım, ama yok” diyen Bingöl, ‘harcama limiti’ni kabul etmedi. Bingöl, yaptığı değerlendirmede şunları söyledi: “Restoranların hem giriş kapısının önüne hem de masaların üzerine vatandaşın kolaylıkla görüp, okuyabileceği fiyat listesi koyma zorunluluğu bizim önerimizdi. Ticaret Bakanımız Ömer Bolat, derneğimizin Yüksek İstişare Kurulu üyesi. Dolayısıyla ‘harcama limiti’ uygulayan meslektaşlarımızı görsek, ilk biz müdahale ederiz.”
Turizm Restoran Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmeleri Derneği (TURYİD) Başkanı Kaya Demirer de yaptığı açıklamada, harcama limiti uygulamasına geçen restoranların olduğuna yönelik kendilerine bir bilgi gelmediğini söyledi. ‘Restoranların bu tür bir uygulamaya başvurduğunu zannetmediğini’ ifade eden Demirer, dünya genelinde çok özel kulüplerde veya plajlarda bu tür uygulamaların yıllardır süregelen bir durum olduğuna dikkat çekerek şöyle devam etti: “Özel bir bölüm, loca, şezlong vs kiralamak istediğiniz zaman asgari bir harcamayı garanti eder işletme. Müşteri de bunu önden bilir ya da girişte kapıda bilgisini alır. Ülkemizde de ara ara özellikle sahil bölgelerindeki plaj işletmelerinde uygulanabilen bir durum. Menü üzerinde bilgisi olan bir durum gibi değerlendirilebilir. Ancak herhangi bir restorana gittiğinizde A La Carte bir menü ile çalışan bir işletme bu tür uygulamaya zannetmiyorum başvursun.”
Gittiği sıradan bir kafede ya da restoranda çay, kahve içse bile işletmenin 1200 TL ila 1500 TL arasında harcama yapılmasının istediğini belirten vatandaşlar, bu duruma sosyal medya üzerinden tepki göstermişti.
Kadıköy Bağdat Caddesi’ndeki bir kafede arkadaşıyla iki kahve içen bir vatandaş, kendilerinden harcamalarını 1500 liraya tamamlanmasının istendiğini belirtti. Haftasonu arkadaş grubuyla kahvaltıya gitmek için rezervasyon yaptıran başka bir vatandaş ise, işletmenin kendisinden kişi başı 1200 liralık harcama limiti istediğinden yakındı.
Geçen yıl restoranlara olan talebin yaklaşık yüzde 50’sini oluşturan yabancı turist payının, bu yıl fiyat artışı nedeniyle azaldığı belirtiliyor. Sezonun yüksek olduğu yaz aylarında bile turistlerden gelen talepteki düşüşe dikkat çeken restoran sahipleri, bu yıl menü fiyatlarının geldiği seviyeyi turistlerin bile pahalı bulduğunu; özellikle Arap turistlerin talebinde dönemsel olarak yüzde 40’a varan düşüşler yaşandığını anlatıyor.
TÜRES Başkanı Ramazan Bingöl de konuyla ilgili yaz aylarında yaptığı açıklamada, toplam talep içinde yabancıların payının bu yıl geçen yıla kıyasla yüzde 20 gerilediği; Arap turistlerin talebindeki düşüşün ise yüzde 40’a ulaştığı bilgisini vermişti.