AVUKAT IYAZ ÇİMEN ‘SANAL ORTAMDA ÇOCUKLAR, REKLAMLAR VE RİSKLER’İ DEĞERLENDİRDİ

Avukat Iyaz Çimen, Çocukların internet ortamında korunması ve reklam içerikleri hakkında açıklamalarda bulundu.  Teknoloji çağında çocukların televizyonlarda, YouTube’da, uygulamalarda, radyoda, reklam panolarında, dergilerde, gazetelerde, filmlerde, internette, oyun reklamlarında, kısa mesajlarda, sosyal medyada ve daha pek çok biçimde reklamı deneyimlediklerini reklamların çocuklar üzerinde ciddi bir etkiye sahip olduğunu belirtti.
Çimen, ‘Sanal ortamda çocuklara, reklamların insanlara bir şeyler satın almaya teşvik ettiğini öğretmek önemlidir. Reklamlar, bir şey hakkında düşünme şeklinizi etkilemeye veya fikrinizi değiştirmeye çalışır. Ve reklamcılar her zaman ürünlerin iyi, belki de gerçekte olduğundan daha iyi görünmesini amaçlar.
Ekrana maruz kalan çocukların reklamları nasıl ele aldıkları, yaşları, bilgileri ve deneyimleri dahil olmak üzere birçok şeye bağlı olabilir. Çocuklarınıza medyada gördükleri hakkında soru sorma ve konuşma fırsatı vererek, reklamların etkisiyle nasıl başa çıkacaklarını öğrenmelerine yardımcı olabilirsiniz.
0-6 yaş arası çocuklar reklamlardan nasıl etkilenirler?
0-2 yaş arası çocuklar, reklam ve gerçek programlar arasındaki farkı anlayamazlar. Fakat 3-6 yaş arası çocuklar reklamları tanımlayabilir ve bunları TV’deki programlardan ayırt edebilir.
Ancak YouTube’da eğlence ve reklamcılık arasındaki ayrımı yapamayabilirler; örneğin, oyunla oyuncak tanıtımını birleştiren kutudan çıkarma videoları onlar için kafa karıştırıcı olabilir ve reklamların bir şeyler satmaya çalıştığını anlamayabilirler.
Çocuğunuzun izlediği TV veya YouTube oranını sınırlayarak reklamların çocuğunuz üzerindeki etkilerini de sınırlayabilirsiniz.
Reklamlar ilköğretim dönemindeki çocukları nasıl etkiler?
7-11 yaş arası çocuklar, reklamların onlara bir şeyler satmaya çalıştığını anlayabilir, reklam mesajlarını hatırlayabilir, ürünlerin ne kadar iyi olduğu konusunda abartılı reklamlar gibi bazı ikna edici teknikleri tanıyabilirler.
Reklamların okul çağındaki çocuklar üzerindeki etkilerini sınırlamak için yapabileceğiniz en önemli şey, reklamlar hakkında konuşmak ve çocukları ne yapmaya çalıştıkları hakkında düşünmeye teşvik etmektir.
Çocuğunuzun en sık gördüğü reklamlara odaklanmak önemlidir. Örneğin, reklamı yapılan şey hakkında düşünmesini isteyerek çocuğunuzun reklamcıların iddialarına karşı sorgulayıcı bir tutum geliştirmesini sağlayabilirsiniz. Yani, bu reklamdaki ürün nedir? Bu ne için? Kimin için?
Çocuğunuza belirli bir ürünü satmak için kullanılan stratejileri de sorabilirsiniz. Bu, çocuğunuzun bir reklamın bir ürünün nasıl iyi görünmesini sağladığını anlamasına yardımcı olabilir.
Çocukların reklamlar hakkında düşünmeye başlamasına yardımcı olacak hangi soruları sorabiliriz?
Reklam sana bir şey hissettiriyor mu – örneğin mutluluk, ait olma arzusu veya korku?
Reklam, ürünü tanıtmak için popüler ünlülere veya spor yıldızlarına ödeme yapıyor mu?
Reklam bir fikri ürünle ilişkilendiriyor mu – örneğin, reklam çocukları ürünü kullandıklarında daha büyümüş olduğunu mu gösteriyor?
Reklam size ücretsiz bir şey vererek ürünü tanıtıyor mu – örneğin, bir fast food zincirinden çocuk yemeği satın aldığınızda bir oyuncak alıyor musunuz?
Bu soruları sormak çocukların TV’de, çevrimiçi veya sosyal medyada gördükleri her şeye, özellikle de reklamlarda gördüğünüze inanamayacağınız gerçeğini ortaya koymanıza yardımcı olacaktır.
Reklamlar 12 yaş üzeri çocukları ve gençleri nasıl etkiler?
12-13 yaş arası çocuklar genellikle reklamın amacını anlayabilir ve ne istediklerine karar vermek için reklamı yapılan bilgileri kullanabilirler. Ancak reklamların ürünleri nasıl daha pahalı hale getirdiğini anlayamayabilirler, zor ürün yerleştirme stratejilerini tanımayabilir ve sosyal medyadaki bir reklama tıklamanın, reklamın yapımcılarına veri gönderdiğini bilmiyor olabilirler.
14 yaşından büyüklerse pazarın nasıl çalıştığını anlayabilir ve reklamverenlerin iddiaları konusunda şüpheci olabilirler. Instagram, Facebook, YouTube ve Snapchat gibi sosyal medya platformlarının, kullanıcılara reklam hedeflemek için kullandıkları kullanıcı verilerini topladığını bilmiyor olabilirler.
Reklamların ürünleri olduğu kadar fikirleri de satmak için nasıl çalıştığından bahsederek reklamların gençler üzerindeki etkilerini sınırlayabilirsiniz. Örneğin, bazı reklamlar ürünleri, reklamlardaki kişilerin sahip olduğu görünen ‘mükemmel’ yaşamla ilişkilendirir.
12 yaş üzeri çocukları ve gençleri reklamlar ve etkileri hakkında düşünmeye sevk edecek sorular neler olabilir?
• Reklamı yapılan yaşam tarzı ne kadar gerçek? Böyle yaşayan birini tanıyor musun?
• Reklamlardaki yiyecek ve içecekler sağlıklı seçimler mi? Neden sebzeler ve meyveler hamburger gibi tanıtılmıyor?
• Reklamlar cinsiyet, aile, vücut şekli ve kültürel çeşitlilik hakkında ne söylüyor? Gerçek hayatı yansıtıyorlar mı?
• Sosyal medyada kendinle ilgili paylaştığın bilgiler, sosyal medyada gördüğün reklam türlerini nasıl etkiliyor?
Büyük çocukların da reklamlardan etkilenmesi mümkündür ve bu noktada doğru soruları sorarak onları reklamları sorgulamaya itmek önemlidir.
Şüpheli içeriklerin tanıtımından güvenlik riski oluşturmaya kadar çevrimiçi reklamlar çocuklar için birçok tehlike arz ediyor. Dijital güvenlik şirketi ESET gençlerin düzenli olarak hedefli mesaj tüketmelerinin risklerini inceledi.
 
Reklam, işletmeler için güçlü bir araç olsa da genç beyinler üzerindeki etkisi genellikle hafife alınıp göz ardı ediliyor. Araştırmalar, gelişmekte olan eleştirel muhakemeleri nedeniyle gençlerin reklamlardan yetişkinlere kıyasla daha fazla etkilendiğini gösteriyor. Bir gencin ortalama olarak günde 8,5 saatten fazla zamanını ekranlara bakarak geçirdiğini düşündüğünüzde, gördükleri reklam sayısının ne kadar çok olduğu hakkında bir fikre sahip olabilirsiniz. Ancak bu durum doğru bir şekilde yönetilmediği ve konuşulmadığı takdirde birçok soruna yol açabilir. 
 
Uygunsuz davranışların normalleştirilmesi 
En belirgin risklerden biri, çocukların uygun olmayan içerik, ürün ve hizmetlere maruz kalmasıdır. Bu tür içeriklerin bilinçaltında bile teşvik edildiğini görmek bu davranışları normalleştirebilir ve neyin uygun olup neyin olmadığı konusunda çarpık bir algı yaratabilir.  Araştırmalar, bu tür materyallere uzun süre maruz kalmanın beynin pre-frontal korteksinin gelişimini etkileyebileceğini gösteriyor. Bu durum saldırganlığın ve engelleyici davranışların artmasına neden olabilir, bu da ömür boyu çocuklarla birlikte kalır ve ilerleyen yaşlarda başlarını belaya sokabilir.  
Çarpıtılmış gerçeklik algıları 
Çocukların eleştirmeden kabul etme eğiliminde oldukları reklamlardan gelen mesajlar, çevrelerindeki dünyaya ilişkin algılarını şekillendirebilir. Sosyal medya fenomenlerinin ve seçilmiş çevrimiçi içeriğin yükselişiyle birlikte, reklamlar genellikle günlük yaşamın karmaşıklıklarını yansıtmayabilecek idealize edilmiş bir gerçeklik versiyonunu tasvir etmektedir. Bu çarpıtma, ulaşılamaz beklentilere, zayıf öz saygıya ve toplumsal normların çarpık bir şekilde anlaşılmasına yol açabilir. Gençlerde yeme bozuklukları, anksiyete, uykusuzluk ve depresyonun artmasına neden olabilir. Ebeveynler veya sorumlu yetişkinler, çocukların medya mesajlarını eleştirel bir gözle değerlendirmelerine ve dengeli bir bakış açısı geliştirmelerine yardımcı olmalıdır. 
Sağlıksız alışkanlıkların özendirilmesi 
Reklamların amacı satışları artırmak olduğundan, tanıtılan ürün veya hizmetlerin niteliği, gençlerin tüketim alışkanlıklarını nasıl etkileyebileceklerini belirlemede önemlidir.   Örneğin, gençlerin yüzde 85’inden fazlası Instagram, Facebook ve X’de  abur cubur reklamlarına maruz kalmaktadır. Endişe verici bir şekilde, araştırmalar buna maruz kalmanın artmasının tuz, şeker ve yağ oranı daha yüksek gıdaların tüketiminin artmasıyla doğrudan ilişkili olduğunu göstermektedir. Sorun sadece sağlıksız gıda reklamları değildir: Çeşitli platformlarda sinsice tanıtılan alkol ve tütün ürünleri de kötü alışkanlıklara yol açabilir.      
Uygulama içi satın alımlar ve finansal riskler 
Mobil oyunlarda yeni jetonlar, puanlar, silahlar vb. satın alma olanağı, reklamcıların çocukları hedef almaları için yeni bir yol açtı. Bu satın alımlar ilk başta zararsız gibi görünse de hızla artarak ebeveynler veya faturayı ödeyen kişi için önemli masraflara yol açabilir. Özel oyun özellikleri, modifikasyonlar ve sanal para birimleri çocukları çoğu zaman finansal sonuçlarını tam olarak anlamadan uygulamalarda gerçek para harcamaya teşvik ediyor. 
Güvenlik ve gizlilik riskleri 
Çocukların maruz kalabileceği bazı çevrimiçi reklamlar önemli güvenlik ve gizlilik riskleri oluşturabilir. Bu, siber suçlular tarafından kötü amaçlı yazılım içerecek şekilde hazırlanmış veya kimlik avı dolandırıcılığına yol açarak çocukların cihazlarını ve kişisel bilgilerini riske atan belirli bannerlar, resimler veya mikro siteler yoluyla olabilir. Bu arada saygın şirketler bile çocukların gizliliğini tehlikeye atabilecek aşırı reklam takibi yapabilir ve bu da ebeveyn izni olmadan hassas verilerin toplanmasına yol açabilir. Bu risklere karşı korunmak, sağlam siber güvenlik önlemleri ve ebeveyn gözetimi gerektirir. Ebeveyn kontrol araçları bu noktada son derece değerli olabilir ve ebeveynlere ve vasilere hangi uygulamaların indirilebileceğini ve hangi web sitelerine erişilebileceğini yönetme becerisi kazandırır.  
Ebeveynler nelere dikkat etmeli?
Açık diyalog ve iletişim, dijital okuryazarlık ve dayanıklılığın geliştirilmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır.  Reklamların potansiyel tehlikelerini tartışmak, gençleri reklamları nasıl aldıkları ve yorumladıkları konusunda bilinçli seçimler yapmaları için güçlendirebilir. Açık diyaloğa ek olarak, ebeveyn kontrol yazılımı çocukların çevrimiçi deneyimlerini yönetmede değerli bir araç olarak hizmet edebilir. ESET Parental Control for Android gibi çözümler, uygulama engelleme, web filtreleme ve ekran süresi yönetimi sunarak ebeveynlerin ve vasilerin çocukların dijital ortamını kendi özel ihtiyaçlarına ve endişelerine göre uyarlamalarına olanak tanır. Bu araçları proaktif iletişimle birlikte kullanan ebeveynler, çocukları için daha güvenli ve emniyetli bir çevrimiçi ortam yaratabilirler.