AVUKAT IYAZ ÇİMEN ‘ İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMU’ HAKKINDA AÇIKLAMALARDA BULUNDU
Avukat Iyaz Çimen, ‘Bu Kanunun amacı; insan onurunu temel alarak insan haklarının korunması ve geliştirilmesi, kişilerin eşit muamele görme hakkının güvence altına alınması, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanmada ayrımcılığın önlenmesi ile bu ilkeler doğrultusunda faaliyet göstermek, işkence ve kötü muameleyle etkin mücadele etmek ve bu konuda ulusal önleme mekanizması görevini yerine getirmek üzere Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunun kurulması, teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin esasların düzenlenmesidir.
Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Ayrı tutma: Kişilerin bu Kanunda sayılan temellerden biri veya birden fazlası nedeniyle, bir eylem veya eylemsizliğin sonucu olarak diğerlerinden ayrı tutulması durumunu,
b) Ayrımcılık talimatı: Bir kişinin kendi nam veya hesabına eylem ve işlemlerde bulunmaya yetkili kıldığı kişilere veya bir kamu görevlisinin diğer kişilere verdiği ayrımcılık yapılmasına yönelik talimatı,
c) Başkan: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Başkanını,
ç) Çoklu ayrımcılık: Ayrımcı uygulamanın birden fazla ayrımcılık temeli ile ilişkili olması durumunu,
d) Doğrudan ayrımcılık: Bir gerçek veya tüzel kişinin, hukuken tanınmış hak ve
hürriyetlerden karşılaştırılabilir durumdakilere kıyasla eşit şekilde yararlanmasını bu Kanunda
sayılan ayrımcılık temellerine dayanılarak engelleyen veya zorlaştıran her türlü farklı muameleyi,
e) Dolaylı ayrımcılık: Bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her türlü eylem, işlem ve uygulamalar sonucunda, bu Kanunda sayılan ayrımcılık temelleriyle bağlantılı olarak, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından nesnel olarak haklılaştırılamayan dezavantajlı bir konuma sokulmasını,
f) Engelli: Fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit şartlarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre şartlarından etkilenen bireyi,
g) İşyerinde yıldırma: Bu Kanunda sayılan ayrımcılık temellerine dayanılarak kişiyi işinden soğutmak, dışlamak, bıktırmak amacıyla kasıtlı olarak yapılan eylemleri,
ğ) Kamu görevlisi: Kamu hizmetlerinin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişiyi,
h) Kurul: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurulunu,
ı) Kurum: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumunu,
i) Makul düzenleme: Engellilerin hak ve özgürlüklerini tam ve diğer bireylerle eşit şekilde kullanmasını veya bunlardan yararlanmasını sağlamak üzere belirli bir durumda ihtiyaç duyulan, mali imkânlar nispetinde, ölçülü, gerekli ve uygun değişiklik ve tedbirleri,
j) Taciz: Psikolojik ve cinsel türleri de dâhil olmak üzere bu Kanunda sayılan temellerden birisine dayanılarak, insan onurunun çiğnenmesi amacını taşıyan veya böyle bir sonucu doğuran yıldırıcı, onur kırıcı, aşağılayıcı veya utandırıcı her türlü davranışı,
k) Ulusal önleme mekanizması: İşkenceye ve Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya
Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesine Ek İhtiyari Protokol
hükümleri çerçevesinde kişilerin özgürlüklerinden yoksun bırakıldığı yerlere düzenli
ziyaretler yapmak üzere oluşturulan sistemi,
l) Uygulamalı iş deneyimi: Bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarının eğitimle eş zamanlı ya da eğitim sonrası dönemde iş içerisinde geliştirilmesini,
m) Varsayılan temele dayalı ayrımcılık: Bir gerçek veya tüzel kişinin, bu Kanunda sayılan ayrımcılık temellerinden birisiyle gerçekte ilgisi olmamasına rağmen, bu temellerden birisini taşıdığı sanılarak hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden yararlanma bakımından ayrımcı muameleye maruz kalmasını, ifade eder
1- Başvuru Koşulları
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu kapsamında Ayrımcılık yasağı ihlalinden zarar gördüğü iddiasında bulunan her gerçek ve tüzel kişi ile ulusal önleme mekanizması fonksiyonu kapsamında ceza infaz kurumları, nezarethaneler, geri gönderme merkezleri, çocuk ve yaşlı bakımevleri, rehabilitasyon merkezleri, psikiyatri klinikleri gibi alıkonulma yerlerindeki özgürlüğünden mahrum bırakılan ya da koruma altına alınan kişiler Kuruma başvuru yapabilmektedir.
Ayrımcılık yasağına ilişkin olarak yapılan başvuruların 6701 sayılı Kanun kapsamına girebilmesi için Kanunun 3 üncü maddesi uyarınca cinsiyet, ırk, renk, dil, din, inanç, mezhep, felsefi ve siyasi görüş, etnik köken, servet, doğum, medeni hâl, sağlık durumu, engellilik ve yaş temellerinden en az birine dayanması gerekmektedir.
Ayrıca, 6701 Sayılı Kanunun 17 inci maddesine göre, ilgililerin, Kuruma başvurmadan önce Kanuna aykırı olduğunu iddia ettikleri uygulamanın düzeltilmesini ilgili taraftan talep etmeleri gerekmektedir. Bu taleplerin reddedilmesi veya otuz gün içerisinde cevap verilmemesi hâlinde Kuruma başvuru yapılabilmektedir.
Öte yandan, 4857 sayılı Kanunun 5 inci maddesi kapsamına giren ayrımcılık iddialarına ilişkin başvurular, 4857 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatında belirlenen şikâyet usulleri izlendikten sonra herhangi bir yaptırım kararı alınmadığı hâllerde yapılabilmektedir.
2- Başvurunun Konusu Olamayacak İşlemler
Yasama ve yargı yetkilerinin kullanılmasına ilişkin işlemler,
Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu kararları,
Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler başvurunun konusu olamaz.
3- Başvuru Yapılış Usulü
Kuruma yapılan başvurulara ilişkin usul ve esaslar 24.11.2018 tarihli ve 30250 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir. Bu kapsamda Kuruma başvurular, Yönetmeliğin ekinde yer alan ve Kurumun resmi internet sitesinde yayımlanan Gerçek Kişiler İçin Başvuru Formu (EK-1) veya Tüzel Kişiler İçin Başvuru Formu (EK-2) doldurulmak suretiyle yapılmaktadır.
Ayrıca, Yönetmelikte belirlenen zorunlu bilgi ve belgelerin bulunması koşuluyla form kullanılmadan da başvuru yapılabilmektedir. Bu kapsamda, başvurular okunaklı ve anlaşılır bir şekilde yazılmalı veya doldurulmalı, varsa başvuru konusuna ilişkin bilgi ve belgeler de başvuruya eklenerek Kuruma ulaştırılmalıdır.
Kuruma yapılan başvurularda aşağıdaki hususlara yer verilmesi gerekmektedir:
a) Başvurucu gerçek kişi ise;
1) Adı, soyadı ve imzası,
2) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için vatandaşlık kimlik numarası, yabancılar için pasaport numarası, uyruğu ve varsa kimlik numarası,
3) Tebligata esas yerleşim yeri veya iş adresi,
4) Aleyhine başvuru yapılan kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri, başvuru konusu ve talep,
5) İlgili tarafa başvuru tarihi ve ilgili tarafın cevap tarihi,
6) Varsa bildirime esas elektronik posta adresi, telefon ve faks numarası
b) Başvurucu tüzel kişi ise;
1) Unvanı,
2) Tebligata esas adresi, telefon numarası ve varsa elektronik tebligat adresi,
3) Yetkili kişinin adı, soyadı, unvanı, imzası ve varsa bildirime esas elektronik posta adresi, telefon ve faks numarası,
4) Aleyhine başvuru yapılan kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, gerçek kişiler ve özel hukuk tüzel kişileri, başvuru konusu ve talep,
5) İlgili taraf başvuru tarihi ve ilgili tarafın cevap tarihi,
6) Yetkili kişinin yetki belgesinin aslı veya onaylı örneği,
7) Varsa merkezi tüzel kişilik numarası
Ayrıca, başvuru kanuni temsilci veya vekil aracılığıyla da yapılabilmektedir. Kanunî temsilci veya vekil aracılığıyla yapılan başvurularda temsile veya vekâlete dair geçerli bir yetki belgesinin sunulması zorunludur.
Başvurunun, başvurucunun kanunî temsilci veya vekili tarafından yapılması durumunda ise; kanunî temsilci veya vekilin;
a) Adı, soyadı ve imzası,
b) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için vatandaşlık kimlik numarası,
c) Yabancılar için pasaport numarası, uyruğu ve varsa kimlik numarası,
ç) Tebligata esas yerleşim yeri veya iş adresi,
d) Varsa bildirime esas elektronik posta adresi, telefon ve faks numarası,
başvurularda yer alır.
4- Başvurunun Yapılacağı Yerler
Başvuru dilekçeleri Kuruma elden verilebileceği gibi posta, elektronik posta veya faks yoluyla da gönderilebilir. Faks veya elektronik posta yoluyla yapılan başvurulara ait dilekçe asılları, on beş gün içinde Kuruma gönderilmedikçe başvuru geçerli sayılmaz. (Kayıtlı elektronik posta yoluyla yapılan başvurularda bu şart aranmamaktadır.)
Kurum tarafından oluşturulan elektronik sistem aracılığıyla da başvuru yapılabilmektedir. Söz konusu E-Başvuru sistemine erişerek online başvuru yapabilmek için https://ebasvuru.tihek.gov.tr/Giris.aspx adresini tıklayabilirsiniz.
Kuruma ayrıca, illerde valilikler veya ilçelerde kaymakamlıklar aracılığıyla da başvuru yapılabilmektedir. Valilik veya kaymakamlıklar, başvuruyu tarih ve sayı vermek suretiyle kayıt altına aldıktan sonra varsa ekleriyle birlikte en geç üç iş günü içinde doğrudan Kuruma gönderir.
5- Ön İnceleme Koşulları
Kuruma yapılan başvurular, inceleme ve araştırmaya geçilmeden önce ön incelemeye tabi tutulmakta ve sonucunda;
a) Kurumun görev alanına girip girmediği,
b) Kurumda incelenmekte ve araştırılmakta olan bir başvuruyla sebepleri, konusu ve taraflarının aynı olup olmadığı,
c) Kurum tarafından daha önce sonuçlandırılan bir başvuruyla, sebepleri, konusu ve taraflarının aynı olup olmadığı,
ç) Yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış uyuşmazlıklara ilişkin olup olmadığı,
d) Kuruma başvurmadan önce Kanuna aykırı olduğu iddia edilen uygulamanın düzeltilmesinin ilgili taraftan talep edilip edilmediği,
e) Belli bir konuyu içerip içermediği,
f) Başvuruda bulunması gereken bilgilerin yer alıp almadığı yönlerinden incelenmektedir.
6- Başvuruya İlişkin Diğer Hususlar
Kuruma başvuran gerçek ve tüzel kişilerden herhangi bir ücret alınmamaktadır.
Dava açma süresi içinde Kuruma yapılan başvurular işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurmaktadır.
