AVUKAT IYAZ ÇİMEN ‘ENGELLİLERİN HUKUKSAL HAKLARI’NI DEĞERLENDİRDİ
Avukat Iyaz Çimen, engellilerin hukuksal hakları konusunda açıklamalarda bulundu. ‘Ülkemizde engelli hakları üzerine düzenlenmiş olan ilk mevzuat metni 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun’dur. 01.07.2005 tarihinde TBMM’de kabul edilerek 07.07.2005 tarihinde 25868 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Kanun ile engellilerin hakları yasal güvenceye kavuşturulmuştur.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti Uluslararası düzeyde ise Engelli hakları anayasası diyebileceğimiz 30.03.2007 tarihli Birleşmiş Milletler Engelli Hakları sözleşmesini ilk imzalayan ülkeler arasındadır.
Türkiye anılan sözleşmeyi 30 Mart 2007 tarihinde Birleşmiş Milletlerin Newyork’ taki merkezinde 80 ülke ile birlikte imzalamıştır. Sözleşme imzalandıktan sonra ülkemizdeki sivil toplum kuruluşlarının ve engelli derneklerinin teşvikleriyle onaylanması yolunda da somut adımlar atılmıştır.
5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanunun engellilik durumunu düzenleyen 5. Maddesinin uygulama alanını düzenlemek için 20/02/2019 tarihinde 30692 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ‘ Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik’ ve ‘Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik ’ ile birlikte Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu ( ÇÖZGER ) ile çocuklar için terör, kaza ve yaralanmaya bağlı durum bildirir Sağlık Kurulu Raporları ve erişkinler için engellilik değerlendirmesi ile erişkinler için terör, kaza ve yaralanmaya bağlı durum bildirir Sağlık Kurulu Raporları hakkında detaylı düzenlemeler yapılmıştır.
20/02/2019 Tarihli Yönetmelikler ile birlikte, çocuk ve yetişkinler için sağlık raporu alınışı, geçerliliği, değerlendirilmesi, bu raporu verebilecek yetkili sağlık kurum ve kuruluşlarının tespiti ile ilgili usul ve esaslar ayrı ayrı düzenleme alanı bulmuştur. Bu yeni yönetmeliklerin yürürlüğe girmesi ile birlikte Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırılması ve Özürlülere verilecek Sağlık Kurulu Raporları hakkındaki yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
1-) ENGELLİ SAĞLIK KURULU RAPORU:
Engellilerin, engellerinin ispatı için gerekli olan ilk evrak yasalara uygun bir şekilde hazırlanmış olan ve 20/02/2019 tarihli yeni düzenleme ile tanımı değiştirilen ve geliştirilen çocuklar ve erişkinler bakımından ayrı ayrı düzenlenen rapordur.
Yeni yönetmelik ile birlikte erişkin bireylerin engellilik değerlendirmelerine yönelik düzenlenen rapor ‘Erişkinler için Sağlık Kurulu Raporu’ olmuştur. Çocukların özel gereksinimlerine yönelik düzenlenen rapor ise ‘Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu (ÇÖZGER)’ dur.
Erişkinlerin ve çocukların engel durumlarına istinaden tanınmış olan hakları elde edebilmenin ilk koşulu bahsi geçen raporun düzenlenmiş olmasıdır.
Erişkinler İçin Engellilik Sağlık Kurulu Raporu
Erişkinler için engellilik sağlık kurulu raporu, Sağlık Bakanlığı’nın engelli raporu vermeye yetkili tam teşekküllü saydığı kamu hastanelerinden alınır. Bireyin kendisi veya vasisinin bu raporu çıkarmaya yetkili ve görevli olan hastaneye başvurması ile süreç başlar.
Engele ilişkin tüm bulgular ve bireyin engel durumu yüzde olarak hastane tarafından düzenlenecek olan raporda açıkça yazılır. Engellinin çalıştırılamayacağı işler mutlaka raporda belirtilir. Yeni düzenleme ile birlikte de rapor başvuru tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde tamamlanmalıdır.
Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu
Çocuklar için özel gereksinin raporu Sağlık Bakanlığı’nın engelli raporu vermeye yetkili tam teşekküllü saydığı kamu hastanelerinden alınır. Çocuğa bakım veren kişi olan velisi, vasisi ya da bakmakla yetkilendirilmiş kişilerin ÇÖZGER (Çocuk İçin Özel Gereksinim Raporu) vermeye yetkili sağlık kurumuna başvurması ile süreç başlar.
ÇÖZGER Hekiminin gerekli tetkikleri yaparak çocuğun özel gereksinimlerini değerlendirmesi ile birlikte çocukların özel gereksinim alanlarını gösterir rapor düzenlenir. Çocuğun özel gereksinimi gereği çalıştırılamayacağı işlerin niteliği mutlaka raporda belirtilir.
Yeni düzenleme ile birlikte de rapor başvuru tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde tamamlanmalıdır. 15 yaşını doldurmuş çocuklar için raporda çocuğun fotoğrafı da bulunması zorunludur.
Kamu kurum ve kuruluşları da gerekli gördükleri durumda sevk yolu ile talep edebilir. Sevk yolu ile başvurma ile bizzat başvurma arasında bir fark yoktur.
Raporun Geçerlilik Süresi
Engelli sağlık kurulu raporları, engel durumlarına göre sürekli veya süreli şekilde düzenlenir. Süreli raporlarda raporun bitmesine 6 aydan kısa bir süre kalması durumunda, engelli bireye veya çocuğa bakım veren kişinin talebi üzerine tekrar rapor verilir.
Çocukların özel gereksinimlerine ilişkin düzenlenen rapor, çocuktaki özel gereksinim gerektiren durum eğer terör, kaza, yaralanmaya bağlı bir sebep ile oluşmamışsa, çocuğun 18 yaşını doldurması ile rapor geçersiz hale gelir. Bu halde çocuğun 18 yaşını doldurmasına 3 aydan kısa bir süre kaldığında, ilgili kurum ve kuruluşlardan erişkinler için engelli sağlık raporu talep edilmelidir.
Söz konusu raporlara raporun ilgilisine tesliminden itibaren 30 gün içerisinde raporu veren kuruma yönelik itiraz etme hakkı da bulunmaktadır. İtiraz üzerine raporda bir değişiklik olamazsa rapor kesinleşir, rapor sonuçlarının farklı olması ve itirazın devem etmesi halinde hakem hastaneye gönderilir ve hakem hastane tarafından verilen kararlar kesindir.
Engelli Sağlık Kurulu Raporu Başvurusu İçin Gerekli Evraklar
Dilekçe (Hastane size doldurmanız için verecektir)Nüfus Cüzdanı ve Fotokopisi5 Adet Fotoğraf (Hastaneden hastaneye değişmektedir en fazla 5 fotoğraf bulundurmanız iyi olacaktır)2-) ENGELLİLERE VASİ TAYİNİ
Türk Medeni Kanunu 419/3 maddesi “Kısıtlanan ergin çocuklar kural olarak vesayet altına alınmayıp velâyet altında bırakılır” hükmü ile aynı kanunun md. 335/2 “Hâkim vasi atanmasına gerek görmedikçe, kısıtlanan ergin çocuklar da ana ve babanın velâyeti altında kalırlar” hükümleri gereği ana babası hayatta olan ergin engelli bireylere mahkeme tarafından gerekli görülmedikçe vasi atanmaz, velayet altında bırakılmalarına karar verilir.
18 yaşına gelen engelli bireyin iş ve işlemlerini sürdürebilmek için ana ya da babası tarafından yapılması gereken, kısıtlanması istenen engellinin yerleşim yerinde bulunan Sulh Hukuk Mahkemesinden “engellinin kısıtlanarak velayet altında bırakılmasını” talep etmektir.
Ana babasının velayeti altında kalamayacak engelli birey ise velayet değil vesayet hükümlerinden yararlanır ve yine kısıtlanması istenen engellinin yerleşim yerinde bulunan Sulh Hukuk Mahkemesinden kendisine vasi atanması talep edilir.
Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından yapılacak iş engelli bireyin engeline ilişkin rapor aldırmak, ardından velayetin devamını isteyen ana baba ya da vasi atanmasını isteyen kişinin sosyal durumunu araştırarak engelli bireyin iş ve işlemlerini yürütüp yürütemeyeceğini değerlendirmektir.
Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından tüm araştırmalar yapıldıktan sonra;
Velayetin Devamını İsteyen Ana Baba BakımındanEngelli birey kısıtlanarak velayet altında bırakılır ve velayet hükümleri gereğince çocuğu borç altına sokan işlemler hariç diğer tüm işlemlerin çocuk adına velisi tarafından yapılmasında vesayet makamının izin ve yetkisi gerekmediğine karar verilir.
Kısıtlanan engelli bireyin malvarlığı ile ilgili uyuşmazlıklarda velayet hükümleri gereği görevli mahkeme ise Aile Mahkemesidir.
Ana ve babanın deneyimsizliği, hastalığı, başka bir yerde bulunması veya benzeri sebeplerden biriyle velayet görevini gereği gibi yerine getirememesi, ana ve babanın çocuğa yeterli ilgiyi göstermemesi veya ona karşı yükümlülüklerini ağır biçimde savsaklaması hallerinde velayet kaldırılır. Velâyet ana ve babanın her ikisinden kaldırılırsa çocuğa bir vasi atanır.
Engelli Bireye Vasi Atanması Talebi BakımındanEngelli birey kısıtlanarak vesayet altına alınır ve mahkemece vasi atanan kişi engelli birey adına yapacağı tüm iş ve işlemler bakımından mahkemeden izin ve yetki almak zorundadır. Vesayet kararının 2 yılda bir mahkeme tarafından yenilenmesi gerekmektedir. Vasi engellinin malvarlığındaki tüm işlemleri kayıt altına almak, bu işlemler hakkında mahkemeye bilgi vermek ve tuttuğu kayıtları mahkemenin denetimine sunmak zorundadır.
Vasilik görevi, vasinin fiil ehliyetini yitirmesi veya ölümüyle ya da vasilik görevi uzatılmadığı takdirde sürenin dolması ile ya da kanunda belirtilen hallerde vasinin kaçınma hakkını kullanması ile sona erer.
3-) EVDE BAKIM MAAŞI:
Engelli bireyin, günlük hayatını sürdürebilmeleri için gerekli hizmetlerin sağlanabilmesi ve bakım hizmetini sağlayanlara maddi destek olmak amacıyla, engelli bireye bakan kişilere bağlanan maaştır.
YARARLANMA ŞARTLARI
a- Ağır Engelli Olduğunu Belirten Sağlık Kurulu Raporu:
Tam teşekküllü bir hastanenin sağlık kurulu tarafından düzenlenmiş engel oranı en az %50 olan ve “ağır engelli” bölümünde “ağır engelli ” ibaresi yazan rapor gerekmektedir.
b- Bakıma Muhtaçlık Kriterine Uygunluk:
Yeme-içme, tuvalet, banyo gibi her türlü ihtiyaçlarını tek başına yerine getirmekte zorlanmak ya da hiç yerine getirememek ve hayatını devam ettirmek için sürekli başkasının yardımına ve bakımına ihtiyaç duyuyor olmak şeklinde açıklanan kriterdir.
c- Gelir Kriterine Uygunluk:
Engellinin bulunduğu hanede yaşayan tüm vatandaşların kişi başı geliri asgari ücretin 2/3 ünü geçmemesi gerekmektedir. 2019 yılı için bu rakam 1.219,00 TL’ dir .
Kişi başı gelir, bakmakla yükümlü engelli olduğu hanede sürekli ikamet eden kişilerin her ne ad altında olursa olsun gelirleri toplanır ve hanede yaşayan kişi sayısına bölünerek tespit edilir. İlgililerin evde bakım maaşlarına ilişkin ödemelerine ilişkin dökümlere e- devlet üzerinde ulaşmaları da mümkündür.
BAŞVURU İÇİN GEREKLİ EVRAKLAREngelli sağlık kurulu raporu1 adet fotoğrafNüfus müdürlüğünden engelli ve bakıcı adına adrese dayalı vukuatlı nüfus örneği ve yerleşim yeri belgesiEngelli ve bakıcının kimlik fotokopisiHane halkı kimlik bildirim formuGelir durumuna ilişkin beyan belgesi, herkesin maaş bordrosuEngelli ile aynı evde yaşayan işyeri sahibi var ise bu kişiye ait geçici vergi beyannamesiEngelli kişiye ait kiralık mülk var ise kira kontratları, mülkler boş ise muhtardan mülklerin boş olduğuna dair yazıEngelliye ait tarım arazisi, ekili ürün, tarla var ise arazilerin bulunduğu il ya da ilçe tarım müdürlüklerinden gelir belgesiBoşanma halinde boşanma kararıEngellinin vefat etmesi durumunda da en geç 15 gün içerisinde durumun ilgili kuruma bildirilme zorunluluğu bulunmaktadır.
