AVUKAT IYAZ ÇİMEN ‘ EMEKLİ MAAŞLARINA HACİZ UYGULAMASI’ KONUSUNU DEĞERLENDİRDİ

Avukat Iyaz Çimen emekli maaşlarına haciz konusunda açıklamalarda bulundu. Emekli maaşının, uzun bir çalışma sürecinin ardından yaşlılıkta geçimi sağlayacak gelir kaynağı olduğunu belirten Çimen, ‘Belli miktarlarda verilen bu maaş, farklı bir ek iş daha yapılmadığı sürece yaşlıların asgari ihtiyaçlarını karşılayabilmesini sağlar. Ancak geçmişten kalan çeşitli borçlar, bu az miktardaki gelirden kesintiler yapılabileceği ile ilgili endişe duyulmasına neden olur. Bu nedenle emekli maaşına haciz konulup konulamayacağı sıkça araştırılan konular arasında yer alır.
Emekli Maaşı Haczedilebilir mi?
Farklı çalışma türlerine göre çeşitli miktarlarda ve niteliklerde belirlenen emekli maaşları, yaşlılık döneminde kişinin geçimine büyük katkı sağlar. Ancak hem çalışma sürecinden gelen hem de daha sonra yapılan borçlar emekli maaşında kesintilere neden olabilir. Emekli maaşı, sadece belirli borçlar için ve belli miktarlarda haczedilebilir. Bunun yanında maaştan kesinti yapılabilmesi için emeklinin yazılı rızası gereklidir.
 
Babadan Kalan Maaşa Bloke Konulabilir mi?
Babadan kalan emekli maaşı, dul ve yetim aylığı olarak da bilinir. Evin geçimini sağlayan babanın vefatından sonra geride kalan aile bireylerinin yaşamını sürdürebilmesi için bu aylık bağlanır. Bu aylıktan, tıpkı emekli maaşında olduğu gibi, SGK borçları dışında kesinti yapılamaz. Babadan kalan maaş, yalnızca geçmişten gelen Sosyal Güvenlik Kurumu borçları nedeniyle kesintiye uğrayabilir.
 
Memur Emekli Maaşına Haciz Gelir mi?
Emekli maaşlarına nafaka ve SGK borçları dışında haciz konması yasaktır. Memur emekli maaşında ise buna benzer bir yasaklama yoktur. Memur emekli maaşı haciz konması mümkün olan gelir kaynaklarından biridir. 5434 sayılı kanun kapsamında olan memurlar için emekli maaşı haczi ile ilgili bir kısıtlama bulunmamaktadır. Memur emekli maaşı, SGK’nin yanı sıra kredi gibi kurum borçları nedeniyle de kesintiye uğrayabilir.
 
Blokeli Emekli Maaşı Ne Demek?
Herhangi bir tüzel kişiye olan resmî borcunuzu belirtilen süre içinde ödemediğiniz takdirde kullanımı engelleme anlamına gelen maaş blokesi ile karşılaşabilirsiniz. Ancak bu durumun işleyişi emekli maaşları için biraz farklıdır. 5510 sayılı kanuna göre emekli maaşından SGK ve nafaka hariç hiçbir kesinti yapılamaz. Emeklinin onayı olmadığı sürece her ay aldığı maaşın tamamı veya bir kısmı hiçbir sebeple bloke edilemez. Ancak borçlu yazılı izin verirse emekli maaşı bloke edilebilir.
 
Emekli maaşına bloke konulmasının farklı bir nedeni bulunur. 12 ay boyunca hareketsiz kalan emekli maaşı hesabı banka tarafından bloke edilir. Blokeli emekli maaşının iadesi, doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumu’na sağlanır. Bloke işlemi, sahibi tek başına yaşayıp maaşını çekemeyen veya vefat etmiş hesaplar için uygulanır. Böylece kullanılmayan miktar SGK bütçesine yeniden kazandırılmış olur.
 
Emekli Maaşı Hangi Durumlarda Haczedilebilir?
Emekli maaşına haciz, kısıtlı durumlarda mümkündür. Yaşlılık sürecinde tek geçim kaynağı olarak belirlenen bu az miktardaki aylık, kişinin kendi izni dışında hiçbir kesintiye uğratılamaz. Örneğin geçmişten gelen bir kredi borcu nedeniyle emekli maaşına haciz gelmesi mümkün değildir. Bunun yanında şahıslar arasında doğan borçlar nedeniyle de emekli maaşının tamamına veya bir kısmına el konulması söz konusu olmaz.
 
Emekli maaşına haciz gelmesi yalnızca geçmişteki SGK borçlarından ve nafaka ödemelerinden kaynaklanabilir. Maaşın fakirleşmeye neden olmayacak bir kısmına ilgili tutar daha banka hesabına geçerken el konulur. Emekli maaşına haciz uygulanabilecek durumlar 5510 sayılı kanunun 93. maddesinde açıkça ortaya konulmuştur.
 
Vergi Borcundan Emekli Maaşına Haciz Konur mu?
Vergi borcundan emekli maaşına haciz konulması mümkün değildir. Yalnızca SGK ve nafaka borçları için emekli maaşına haciz konulabileceğini hükmeden kanun maddesine vergi borçları dâhil değildir. Bu nedenle hangi türde olursa olsun vergi borçları emekli aylığından kesilmemektedir.
 
Emekli Maaşına Vergi Dairesi Haciz Koyabilir mi?
Kanun gereği Vergi Dairesi’nin emekli maaşına haciz koyma ve bloke etme hakkı yoktur. Vergi borçları nedeniyle emekli aylığına konulan haciz ve bloke kararlarının kaldırılması gerekmektedir. Bu durum için itiraz dilekçesi yazılmalıdır.
 
Bankalar Emekli Maaşına Haciz Koyabilir mi?
Emekli maaşı, uzun çalışma sürelerinin ardından yaşlılık döneminde kişinin hayatını idame ettirebilmesi için bağlanır. Bu nedenle emekli izin vermediği sürece nafaka ve SGK borçları dışına kesinti yapılamaz. Kredi ve kart ödemeleri geciktiğinde bile bankaların emekli maaşına haciz ve bloke koyma yetkisi yoktur. Bunun yerine emeklinin evine icra gönderme olanağı bulunur. Bu durumda da her eşyadan birden fazla olmadığı sürece icra işlemi yapılamaz.
 
Emekli Maaşının Yüzde Kaçı Haczedilebilir?
Emekli maaşı yasalar tarafından hükmedildiği oranda bloke ve hacze uğratılabilir. Emekli maaşını haczetmek için kişiyi fakirleştirmeyecek oranlar belirlenir. Hangi amaçla olursa olsun emekli maaşı yalnızca yüzde 25 oranında haczedilebilir. Niteliği ve miktarı fark etmeksizin tüm emekli maaşlarında haciz oranı yüzde 25’e sabitlenmiştir.
 
Emekli maaşına haciz işlemi yapılan herkes, bu kesintinin nasıl ortadan kaldırılabileceği konusunda araştırmalara girer. Yaşlılık maaşına konulan haciz kararını ortadan kaldırmak için başvurabileceğiniz birkaç yöntem bulunur. Maaş haczi kararlarından kurtulmak için deneyebileceğiniz ilk yöntem tabii ki borcu ödemektir. Borcunuzu ödedikten sonra bunu kanıtlayan bir belgeyi ilgili kuruma sunarak maaş haczine gerek kalmadığını bildirebilirsiniz.
Emekli Maaşından Haciz Nasıl Kalkar?
 
Emekli maaşına haciz muvafakat iptali ise başvurabileceğiniz ikinci yöntemdir. Borcunuzu ödemek için yeterli paranız yoksa maaşınıza konulan haciz kararını iptal davası ile kaldırabilirsiniz. Bu yöntem, çalışan maaşında dörtte bir oranında iptal imkânı verirken emekli maaşına uygulanan haczin tamamını kaldırma olanağı sunar. Yaşlılık aylığına konulan haciz kararını kaldırmak için İcra Mahkemeleri’ne başvurmak gerekir.
 
Emekli Maaşı Haciz Durumu Nasıl Öğrenilir?
Emekli maaşına haciz işlemi yapılabilmesi için öncelikli olarak kişiden onay alınması gerekir. Onay verdikten sonra haciz durumunu öğrenmek için ise e- Devlet’ten sorgulama yapabilirsiniz. E-haciz sorgulaması için öncelikli olarak e-Devlet üzerinden vatandaş girişi yapmak gerekir. Kesinti tutarı ve nedeni, e-Devlet’ten yapılan haciz sorgulaması ile detaylı olarak görülebilir. Ana sayfa üzerinden doğrudan haciz kelimesiyle aratılabileceği gibi borçlar arayüzünden de bu işlemler görülebilir. “Haciz nedir? Haciz sorgulama nasıl yapılır?” yazımızı okuyarak bu konuda daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.
 
Emekli Maaşına Haciz Geldiğinde Ne Yapılmalıdır?
Emekli maaşına haciz geldiğinde atılması gereken ilk adım mümkünse borcu ödemektir. Borcunuzu ödeme imkânınız yoksa muvafakatname iptali için dava açabilirsiniz. Haczin yersiz olduğunu belirten bir iptal talebi dilekçesi ile Vergi Dairesi’ne başvurabilirsiniz. Vergi Dairesi emekli maaşa haciz kaldırma dilekçesini doğrudan işleme koyar. Vergi Dairesi tarafından konan haciz, yazılı dilekçe ile başvurduktan sonra kaldırılabilir.
 
Vergi borçlarını yapılandırma ve ödeme ise haciz kaldırma için yapılabilecek işlemler arasındadır. Borcunuzu ödemek için düşük faizler ve geri ödeme kolaylığı sunan bankalardan kredi talep edebilirsiniz. “Emekli en fazla ne kadar kredi çekebilir?” yazımızı okuyarak bu süreci nasıl yürütebileceğinizle ilgili fikir edinebilirsiniz.
 
Emekli Maaşına Hangi Hâllerde Haciz Konulabilir?
Emekli maaşına haciz konulabilmesi için öncelikli olarak hak sahibi kişiden onay almak gerekir. Emekli kişi maaşından kesinti yapılmasına onay vermediği sürece haciz işlemi yapılamaz. Bunun için emekli maaşına haciz konulabilecek hâllerin başında kişi onayı gelir.
 
Emekliden onay aldıktan sonra haciz işlemi yapılabilmesi için borcun nafaka veya SGK kaynaklı olması gerekir. Üç türde görülen nafaka ödemeleri, her borçta olduğu gibi, emekli maaşının yalnızca dörtte birinden kesilebilir. Nafaka borcu biriktiyse maaş dışında emekli ikramiyesinin tamamına el konulabilir. SGK borçları nedeniyle de emekli maaşının yalnızca dörtte birine haciz konulabilir. SGK prim borcunun ödenmesi için haciz talebi, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılır. Bu durumda siz de borcunuzu kolayca ödeyebilmek için “Emeklilik Borcundan Kurtulmanın Yolları” yazımızı okuyabilirsiniz.
 
Emekli Maaşına Haciz Konulamayacağına Dair Yargıtay Kararı Nedir?
Emekli maaşına haciz konulması, devlet tarafından kararlaştırılan kurallar gereğince engellenmiştir. Yalnızca nafaka ve SGK borçları için maaştan dörtte bir oranında kesinti yapılabilir. Emekli maaşına haciz konulamayacağına dair Yargıtay kararı ile bu kurallar kanunlara bağlanmıştır.
 
2021 Şubat ayında Tüketici Mahkemesi’nde alınan Yargıtay kararına göre emekli maaşına haciz ve bloke konulması usulsüzdür. 5510 sayılı yasanın 93. maddesinde ise “Emeklilerin gelir, aylık ve ödemeleri haczedilemez.” açıklaması yer almaktadır. Buna göre ne sebeple olursa olsun nafaka ve SGK borçları dışında haciz işlemi yapılamaz.
 
Emekli Maaşına Haciz Konulamaz Konulu Dilekçe Örneği
Emekli maaşına konulan haczin ortadan kaldırılabilmesi için hemen hemen herkesin başvurduğu yöntemlerin başında itiraz dilekçeleri yer alır. Haciz itirazı dilekçeleri ile doğrudan Tüketici Mahkemeleri’ne başvurulabilir. Yaşlılık aylığı haciz itirazı için dilekçede; kişisel bilgiler, konu, açıklama, yasal nedenler, deliller, sonuç ve istem gibi bölümlerin bulunması gerekir. Haciz itirazı dilekçesi şahıs tarafından kolayca hazırlanabileceği gibi bu konuda avukatlardan da yardım alınabilir.
Emeklilerin gelir, aylık ve ödenekleri muvafakat alınmadan haczedilemez, bloke konulamaz. Bankalar kredi kullanan emeklinin ödemede sorun yaşaması durumunda, maaşından kesinti yapamaz. Bu kesintilerin dava yoluyla iadesi sağlanabilir.
Çekilen kredi, senet ile yapılan taksitli borçlanmalar, vergi borcu ödemeleri başta olmak üzere hacizle karşı karşıya kalan emeklilerden CİMER, Sosyal Güvenlik Kurumu ve Alo 170’e çok sayıda şikâyet geldi. Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre, emeklilerin gelir, aylık ve ödenekleri bankalar tarafından muvafakat alınmadan haczedilemiyor, bloke konulamıyor. Haczi yasaklanan gelir, aylık, ödeneğin haczine ilişkin talebin icra müdürünce reddedilmesi gerekiyor. Yüksek Yargı da “yaşam hakkı” olarak değerlendirdiği emekli aylığında bankaların bloke, kesinti yapma hakkı olmadığı yönünde karar verdi.
Yıllarca çalışıp emekliliğe hak kazananların en önemli geçim kaynakları aylıkları olup borçlar, nafaka nedeniyle kesintiler konusu en çok yargıya taşınan konuların başında geliyor. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık sigortası Kanunu’nun 93. Maddesi; “Sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri, sağlık hizmeti sunucularının genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulanması sonucu Kurum nezdinde doğan alacakları, devir ve temlik edilemez” hükmünü içeriyor. Buna göre, emekli, dul, yetim aylıkları nafaka borcu dışında haczedilemiyor. Emekli olunan sigorta koluna göre bir ayırım bulunmuyor. Haciz için emekli olan kişinin onayı gerekiyor. Ancak, haciz uygulamasında emeklinin adına kayıtlı aracı, evi, arazisi varsa icra gelebiliyor.
Farklı borçlar nedeniyle emekli aylık hesaplarına icra müdürlüklerince bloke konulması ya da doğrudan banka hesabından kesinti yapılması söz konusu alabiliyor. Bazı bankalar kredi sözleşmesi imzalatarak emekli aylığını teminat gösterip belirli miktar kredi kullandırabiliyor. Kredi ödemesinde sorun yaşanması halinde banka emekli hesabına yatan paradan kesinti yapıyor. Hukuka aykırı bir şekilde yapılan bu kesintiler için dava yoluyla iade sağlanabilir. Yapılan kesintiler istirdat davası (geri isteme) açılarak (bir yıllık hak düşürücü süreye tabi) geri alınabilir. Kesintilerin durdurulması için dava açılırken ihtiyati tedbir talep edilir. Menfi tespit talebinin de dava dilekçesinde belirtilmesi gerekiyor. Menfi tespit talebinin kabul edilmesiyle banka hesabındaki kesinti kalkar. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun verdiği kararlarda da, menfi tespit ve istirdat davalarıyla tahsil edilen tutarın iadesi sağlanabildiği gibi, emekli aylığından kesinti de durdurulur.
 
Mevcut uygulamada emekli aylıklarına nafaka, SGK prim alacakları nedeniyle haciz konulabiliyor. Kanunun 88. Maddesine göre SGK’nın emekliden prim, sosyal güvenlik destek primi gibi alacakları varsa emekli aylığı üzerinden haczedilebiliyor. Ancak haczedilecek aylık miktarı emekli aylığının dörtte birini geçemiyor. Emekli vatandaşlar aylıklarındaki kesinti, banka blokesinin kaldırılması için Tüketici Hakem Heyetlerine de başvurma hakkına sahip bulunuyor. Aylığa haciz uygulanamamakla birlikte emeklinin üzerine kayıtlı araç, ev, arazi varsa bunlar icra edilebilir.
 
Yüksek yargı, net asgari ücretin altında kalan emekli aylığından nafaka dışında prim borcu için kesinti yapılmasını kanuna aykırı buldu. Emekli aylığının dörtte biri oranında nafakayla birlikte prim kesintisi yapılması üzerine açılan davada yerel mahkeme vatandaşı haklı buldu. Yargıtay da, emekli aylığı ile kişilere yaşamlarını sürdürmeleri için güvence sağlandığına, kişinin yaşam hakkı olduğuna, bundan vazgeçilemeyeceğine dikkat çekerek kararı onadı.